Zie ook onder Sophietje

Zie ook onder Sophietje

De schrijver en hoogleraar Karel van het Reve heeft op uitnodiging van de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen ooit een lezing gehouden over de vraag wat een mens absoluut moet weten om voor een ontwikkeld persoon door te gaan. Hij stelde zijn collega wetenschappers voor om een boek te schrijven  waarin deze kennis zou worden opgesomd, met als titel: Zie ook onder Mozes. Mozes was volgens hem één van Bijbelse figuren die iedereen zou moeten kennen. Het lemma 'Mozes’ zou een korte typering van de betrokken persoon bevatten, plus verwijzingen van het type: zie ook onder Jezus van Nazareth. Je kunt in een beschaafd gezelschap nu eenmaal niet vragen wie die verrekte Jezus ook alweer was. Jezus moet je ook kennen. Namen als Alexander de Grote, Shakespeare of Einstein dienen ook te worden gekend, en tevens moet men iets over deze personen kunnen vertellen. Niet veel, een paar losse wijsheden volstaan. Bij de naam Einstein moet een belletje gaan rinkelen, luidend: Relativiteitstheorie! Men hoeft de theorie uiteraard niet te kunnen verklaren.

Zelf heb ik weleens rondgelopen met het plan om een verzameling aan te leggen, in boekvorm en op CD, van alle volksliedjes en klassieke Hollandse hits die een buitenlander zou moeten kennen om succesvol in de Nederlandse samenleving te kunnen integreren. Je bent pas echt Nederlander als je Berend Botje kunt zingen en weet waar de kreet Kom van dat dak af! vandaan komt. De bundel zou deel uit kunnen maken van integratiecursussen, en ik heb alvast een titel bedacht: Zie ook onder Sophietje.

Sophietje is een dame uit een liedje dat iedere Nederlander boven een bepaalde leeftijd kent. Het bestormde de hitparade in 1965, maar een kleine test wees uit dat het vijftig jaar later door leerlingen uit het middelbaar onderwijs moeiteloos wordt meegezongen:

Zij dronk ranja met een rietje 
Mijn Sophietje
Op een Amsterdams terras
Zij was Hollands als het gras
Als een molen aan een plas

Sophietje was dus zo Hollands als het gras en een molen aan een plas. Hollandser kan men niet zijn, en daarom is Sophietje ook bij uitstek geschikt om te worden verwerkt in de titel van de bundel. Om het beeld compleet te maken, dronk Sophietje ook nog ranja met een rietje. Ranja is limonadesiroop (een concentraat) aangelengd met water, een zeer zoetig drankje zonder prik. Volgens Wikipedia wordt het woord ranja alleen in Nederland gebruikt, dus niet in Vlaanderen, tenzij in de grensstreek. Ook het drankje is dus typisch Nederlands. Sophietje was blijkbaar ook heel mooi, want de zanger, Johnny Lion, heeft de hele wereld afgereisd en zag overal mooie vrouwen, maar geen van hen haalde het bij de Hollandse schone die hij uiteindelijk vlak bij huis aantrof, op een Amsterdams terras, lurkend aan haar rietje:

Ik zag meisjes in Parijs en in Turijn
In Helsinki in Londen en Berlijn
Waar ik op de wijde wereld was
Zij mochten er wel zijn
Maar de mooiste van de mooisten is Sophie
In de liefde is ze zeker een genie
Want een meisje als Sophietje
Is een lentesymphonie

Zo Hollands, en zo mooi, en toch is er iets mis met het liedje. Maar voordat we de pret gaan bederven, even iets anders: Wie was deze Johnny Lion, waarom gebruikte hij als zanger van een Nederlandstalig nummer een Engels klinkend pseudoniem, en nog belangrijker: wie was Sophietje?

Johnny Lion was het pseudoniem van ene Johnny van Leeuwenwarden (De Haag, 1941), een zanger die met zijn band The Jumping Jewels een paar Engelstalige hits had gescoord. Hij verliet de groep om een solocarrière op te bouwen. Het was de bedoeling dat hij zou uitgroeien tot het Nederlandse equivalent van Cliff Richard, maar het publiek gaf de voorkeur aan het origineel en na een paar flops probeerde Haagse Johnny het maar eens met een Nederlandstalig nummer. Het succes was overweldigend: de single was binnen enkele weken goud en stond 22 weken in de Top 40. Sophietje was opgedragen aan zijn toenmalige vriendin, het fotomodel Sophie van Kleef; zij prijkt ook op de cover van de hitsingle, ranja drinkend met een rietje.

Maar, zoals reeds opgemerkt, er is een probleem. Sophietje, het rietje en het liedje: het klinkt allemaal zo Hollands dat ik er nooit bij heb stilgestaan dat het een cover zou kunnen zijn. Toch is dat het geval: de Nederlandse tekst, van de hand van Gerrit de Braber, is een bewerking van het Zweedse Fröken Fräken, geschreven door Thore Skogman, gezongen door Sven Ingvars. De oorspronkelijke tekst gaat als volgt:

Jag har sett Miss Grekland.
Jag har sett Miss Kina.
Nästan alla världens vackra Misser har jag mött.
Och jag tyckte alla var och fina.
Men när jag kom hem till Värmland,
mötte jag en värmlandsjänta,
och hon är för mig det allra sötaste bland sött.

De tekst verwoordt hetzelfde idee: de zanger heeft Miss Griekenland en Miss China (Kina) gezien, sterker nog: hij heeft vrijwel alle missen ter wereld ontmoet, maar toen hij terugkeerde in zijn geboortestreek Värmland, ontmoette hij de mooiste van de mooisten:

Lilla söta Fröken Fräken ifrån Fryken

Dat wil zeggen: de kleine lieve fröken fräken uit het plaatsje Fryken. Fröken is natuurlijk vrouwtje, jongedame, en denkend aan ‘freckles’ is het waarschijnlijk niet zo moeilijk om fräken te herleiden tot zomersproetjes. Na ranja met een rietje, krijgen we dus een snoetje met een sproetje. De allermooiste voor Sven Ingvars is de plaatselijke Miss, een jongedame met schattige zomersproetjes. Ook de gedachte dat zij typisch is voor de streek waarin de zanger is opgegroeid keert in de tekst terug, Fröken fräken is namelijk zo blond als het ängens råg, het koren in het veld en als zij voorbijkomt, jaagt ze de hartslag van alle mannen de hoogte in.

Lilla söta fröken Fräken, ifrån Fryken,
Blev miss Värmland nu i år.
Alla värmlandspulsar slår
När hon genom staden går
Lilla söta fröken Fräken, ifrån Fryken,
Hon är blond som ängens råg
Vackrast utav alla flickorna jag såg

----------------------

* Karel van het Reve, Zie ook onder Mozes, in: Verzameld Werk, Deel 6, Van Oorschot, 2011
* Fröken Fräken: http://muzikum.eu/en/123-14978-211188/sven-ingvars/froken-fraken-lyrics.html#ixzz3sQDuzh00