De pastoor kon geen bloot meer zien

Van tijd tot tijd hoor je mensen in de media flink tekeer gaan tegen de verloedering van de samenleving. Seks, geweld, porno, zedenverwildering: wie doet er wat aan? De verzuchting dat de zaak verloedert doet vermoeden dat het vroeger allemaal veel beter was. Of dat zo is, weet ik niet, maar de personen die de zedenverwildering bestreden, hadden zeker meer invloed, zo blijkt onder meer uit een verschijnsel als de filmkeuring. Tegenwoordig lijkt de filmkeuring (met name in Nederland) niet zo veel meer voor te stellen, maar ooit was het een doodernstige zaak: 18 jaar was een magische leeftijd. Wie geen achttien was, werd in het gros van de films niet toegelaten.

Ik had het idee dat de filmkeuring een verschijnsel was dat vooral samenhing met de jaren zestig. In die periode werden immers veel taboes doorbroken, ook in de bioscoop. Aan het einde van het decennium bereikte de films van Oswald Kolle de Nederlandse bioscopen. Deze Duitser gaf zich uit voor seksuoloog maar bleek bij nader inzien een journalist die enige tijd in Amsterdam had gewoond. De Duitsers konden volgens hem nog veel van de Hollanders leren, en dus knutselde hij een paar zogenaamde 'voorlichtingsfilms' in elkaar met titels als Deine Frau, das Unbekannte Wesen of Das Wunder der Liebe, instructiefilms voor een gelukkig seksleven; naast geklungel met poppen die in de juiste stand(jes) werden gezet, lieten enkele modellen ook hun borsten en billen zien. Kassa! Ook in Nederland trouwens. Je kunt je voorstellen dat het preutse deel van de samenleving daar iets aan wilde doen.

In werkelijkheid blijkt de filmkeuring al van de jaren twintig van de vorige eeuw te dateren.  De zogenaamde Bioscoopwet van 14 mei 1926 werd officieel in het leven geroepen 'tot bestrijding van de zedelijke en maatschappelijke gevaren van de bioscoop'. Als uitvloeisel van de wet werd door de overheid de Rijksfilmkeuring ingesteld (officiële naam: Centrale Commissie voor de Filmkeuring). Vertegenwoordigers van kerken (Nederland heeft er nogal wat) en maatschappelijke organisaties hadden zitting in de commissie die films op maatschappelijke aanvaardbaarheid beoordeelden; het advies kon luiden: Alle leeftijden, Toegang 14 jaar, Toegang 18 jaar en Niet Toegelaten (dit kwam neer op een vertoningsverbod). In België lagen de zaken iets anders: Bij de Wet van 1 september 1920 werd aan personen beneden 16 jaar de toegang tot de bioscoop ontzegd. Op de wet waren echter uitzonderingen mogelijk, wat inhield dat door een commissie van wijzen speciaal moest worden vastgesteld dat een bepaalde film voor kinderen geschikt was.

De leeftijdsgrens was in België dus lager, maar er werd strenger de hand aan gehouden: in Nederland wilden bioscoopeigenaren nog wel eens een oogje toeknijpen, vooral bij actiefilms, geweld werd immers minder schadelijk geacht dan seks. Hierbij deed zich vooral de invloed gelden van de gereformeerde en katholieke kerk. Een gereformeerd lid van de commissie, mevrouw Henriëtte Kuyper, kreeg zelfs landelijke bekendheid; zij was tevens presidente van de Bond voor Meisjesverenigingen op Gereformeerde Inslag en regeerde de commissie met ijzeren hand. De katholieke Kerk had een eigen lijst met afgeraden en verboden films, naar analogie van de roemruchte Index librorumprohibitorum. Met had trouwens ook een eigen (onofficiële) filmkeuring, die steevast strenger uitviel dan het advies van de commissie. Men wilde dus, bij wijze van spreken, preutser zijn dan de bond voor gereformeerde meisjesverenigingen. Een hele opdracht.

In Nederland werden rond die tijd reeds pornobladen als Chick en Candy verkocht en zelfs losse foto's waren op middelbare scholen waardevolle ruilmiddelen, maar het bleven plaatsjes: er zat geen beweging in. Ik weet nog hoe mijn vriendjes en ik urenlang rond de ingang van de bioscoop cirkelden waar Die Nichten von Frau Oberst (1968) werd vertoond. Een kaartje kopen was risicovol: soms werd je botweg geweigerd, een andere keer nam je succesvol deze eerste horde maar werd je bij de ingang van de zaal alsnog terug gestuurd, en dan was je je geld kwijt. Ik heb jongens gekend die pas bij de vierde poging binnen geraakten. Ze waren de complete inhoud van hun spaarpot kwijt, maar hadden ook iets gezien om wekenlang over op te scheppen.

Het  eerste bewegende bloot dat ik mocht aanschouwen, was een Zweedse film genaamd Kyrkoherden. De film ging blijkbaar in januari 1971 in Nederlandse première, dus ik vraag me af hoe ik in vredesnaam voorbij de kassa en de ingang ben geraakt. Ik was vijftien jaar en sloeg dus in één keer drie jaren over. Kyrkoherden betekent letterlijk kerk-herder of dorpsherder, maar in het Nederlands had de film een leukere titel: De pastoor kan geen bloot meer zien. Ook in Denemarken werd de film (getuige posters) plaatselijk onder een alternatieve titel vertoond: Ih, det var dog den stiveste! Die titel zal na het lezen van de synopsis duidelijk zijn.

De film speelt zich af in 1812, in een dorpje op het Zweedse platteland; Europa staat in brand, alle jonge mannen zijn afgereisd naar de diverse slagvelden, en de nieuwe dorpsherder, een man van een jaar of dertig, is daardoor de enige potente man in de wijde omtrek. Ongelukkigerwijs heeft een heks (zijn grootvader heeft haar grootmoeder op de brandstapel gezet) hem een priapisme bezorgd, wat wil zeggen dat zijn penis zich permanent als opgewonden standje presenteert. Alle vrouwen - hunkerend naar seks in de afwezigheid van hun vriendjes en echtgenoten - willen hem van het probleem afhelpen, maar wat staat, wil niet gaan hangen. Det var dog den stiveste!

Dankzij een Deense DVD heb ik de film opnieuw kunnen bekijken. Indertijd viel hij al een beetje tegen (hoewel ik dat natuurlijk niet wilde toegeven) in retrospect komt het allemaal nogal potsierlijk over. De titel is opwindender dan het bloot. Distributeurs leefden zich trouwens wel vaker uit in curieuze titels; zo verscheen een zogenaamde Tiroler seksfilm, Urlaubsgrüsse aus der Unterhoschen in de bioscoop als In Tirol hangen de Slipjes aan de Alpen. Je moet het maar verzinnen.