De Blog van Swinkels: Pap, doe even normaal!

Een docent Engels leerde mij ooit op effectieve manier het verschil tussen de werkwoorden to murder en to assassinate. Hij zei: "Normal people like you and I are murdered, kings and presidents are assassinated." Op dezelfde manier nemen gewone mensen ontslag, of desnoods doen zij een stapje opzij, maar in het geval van een koning zeggen we dat hij abdiqueert. Ik zou kranten die het goed voorhebben met het Belgische Koningshuis (en dat zijn er nogal wat) willen aanraden om deze term in ere te houden en zeker niet te laten vallen. Wie dat doet, legt namelijk de bijl aan de wortel van de monarchie. Je kunt best zeggen dat het allemaal decorum is, en dat mensen behoefte hebben aan sprookjes, maar decorum kan niet bestaan zonder de juiste rituelen, formules en termen. Zeg ook niet dat de koning ook maar 'ne gewone mens' is. Helemaal fout. Sprookjesfiguren zijn bijzonder, daar zijn ze sprookjesfiguren voor.

De abdicatie viel te verwachten. Bij de troonsafstand (goed alternatief voor abdicatie) van Koningin Beatrix werd al gefluisterd dat Albert niet lang op zich kon laten wachten. Leden van het Belgische Koningshuis hebben in de laatste decennia wel vaker het gedrag van hun noorderburen gekopieerd. Wat Willem deed, deed Filip hem na. In 1996 hoste kroonprins Willem-Alexander op de spelen van Atlanta rond met een elftal wuft geklede hockeydames, en dus wandelde Filip goedgemutst de kleedkamer van de judoka Ulla Werbrouck binnen. Ulla lag met de billen bloot en bleek verder ook niet erg koningsgezind, dus de imitatie liep uit op een pijnlijke afgang. En zo ging het wel vaker. Nadat Willem was gesignaleerd met een volle baard, liet ook Filip zijn gezichtsharen groeien. Het was geen gezicht. Bij Willem eigenlijk ook niet, maar niemand maakte zich daar zorgen om.

De Nederlandse kroonprins komt met alles weg, de Belgische kroonprins wordt alles dubbel aangerekend. Daarover klagen heeft als Belgische monarchist geen zin: de rol van beide koningshuizen is namelijk totaal verschillend. Het Nederlandse koningshuis hoeft niet voor eenheid te zorgen want het land dreigt niet uiteen te vallen, het Belgische Koningshuis probeert krampachtig een eenheid te bewaren die niet bestaat.

Zowel Prins Willem Alexander als Prins Filip (Philippe voor Franstaligen) hebben een reputatie opgebouwd van brokkenpiloot. Onhandig gedrag op de Olympische Spelen, onhandige uitspraken in de pers, verkeerde baarden. Willem bleef daarbij echter iets sympathieks houden, terwijl Filip zich nooit wist te bevrijden van zijn sukkelachtige imago. Willem verwierf zich tijdens zijn studententijd de bijnaam Prins Pils (Filip lijkt me meer een stille drinker), een bijnaam die wijst op bonhomie, en zoals de Nederlandse cabaretier Theo Maassen zich eens liet ontvallen, is iedere Hollandse jongen jaloers op de dikke prins omdat hij zo'n lekker wijf als Maxima aan de haak wist te slaan. Bonhomie is het laatste waar je aan denkt bij Prins Filip; het is tekenend dat deze katholieke prins in het calvinistische Holland wordt versleten voor een stijve hark met een zuinig mondje, een soort krentenkakker. En wie zou prinses Mathilde ooit een lekker wijf willen noemen? Goed met kleuters misschien, maar wat koop je daarvoor?

Het Nederlandse Koningshuis heeft in de afgelopen decennia vaker onder druk gestaan dan het Belgische, maar het betrof telkens een typisch constitutionele crisis waarbij het voortbestaan van het Koningshuis in gevaar was, niet die van het land. De galante prinselijke vrijbuiter Bernhard Von Lippe-Biesterfeld, Benno voor intimi, veroorzaakte in zijn eentje meer schandalen dan de hele Belgische Koninklijke familie bij elkaar. Op een buitenechtelijk kind meer of meer keek deze schavuit niet, en hij scheurde in zijn peperdure automobielen nog harder door de bochten dan de scheurneuzen uit Laken. Maar het Nederlandse volk haalde de schouders op: Ach, hoe zou je zelf zijn, als je de kans had? Zelfs de Lockheed-affaire werd hem amper kwalijk genomen terwijl het daar toch om veel geld ging. Hoe komt dat eigenlijk?

Ik denk dat het iets te maken heeft met het feit dat men in Nederland het Koningshuis inderdaad is gaan zien als een vorm van kitsch & kermis is, uiterlijke schijn zonder veel inhoud. We zetten wel een oranje feestneus op, dossen ons desnoods compleet in het oranje uit, maar niet uit vaderlandsliefde, maar om gek te doen. Of omdat het Nederlands Elftal weer eens een wedstrijd heeft gewonnen. Er is nog wel een Republikeins Genootschap, maar je hoort ze alleen op dagen als deze, als iemand ze vraagt om commentaar. Dat geven ze dan braaf, maar geen mens lijkt er vervolgens in geïnteresseerd. Om die reden zijn ware royalisten ook zeldzaam, het zijn verdwaalde malloten. Kees van Kooten zette in het programma Keek op de Week ooit een dergelijk type neer, de mallotige H.J. Bussink, een zogenaamde Oranjeklant die zich om de kleinste dingen druk maakte, niet van echt te onderscheiden.

Koningin Beatrix, nog opgegroeid met de gedachte dat de Nederlandse vorst of vorstin regeerde bij de Gratie Gods, kon zich maar moeilijk neerleggen bij het gegeven dat ze een anachronisme was geworden, maar de opeenvolgende regeringsleiders, van de socialisten Den Uyl en Kok tot christendemocraat Lubbers en de liberaal Rutte hielden voet bij stuk: zij waren verantwoordelijk, dus zij namen de beslissingen. Als ze de formule over de 'Gratie Gods' in het bijzijn van haar zoons liet vallen, kreeg ze (volgens de Tomas Ross, auteur en scenarist van diverse boeken en TV-series over het koninklijk huis) iets te horen als: "Mam, doe even normaal!"Zou Pap dat ook te horen krijgen?

Het Nederlandse Republikeins Genootschap laat desgevraagd weten dat de afschaffing van de monarchie voor hen geen punt is, aangezien de monarchie vanzelf zal verdampen. Datzelfde hoor je wel van het land België: we hoeven het land niet te scheiden, het zal vanzelf verdampen. Vreemd genoeg wordt het Koningshuis door velen noodzakelijk geacht in de strijd om dit te voorkomen: Belgicisten zien de monarchie immers als bindmiddel tussen Walen en Vlamingen, een middel om de scheiding van het land te vermijden. Ik spreek van Belgicisten, niet van monarchisten, want naast echte monarchisten (zoals overal elders voornamelijk malloten) heb je in België - en met name in Vlaanderen - veel zogenaamde Vernunftmonarchisten, mensen die (om Peter De Roover te citeren) overal elders Republikein zijn, maar niet in België: daar kiezen zij voor de monarchie omdat zij vrezen dat zonder koningshuis het land uiteenvalt.

Dat roept dan uiteraard de vraag op (en De Roover stelde deze inderdaad) hoe het dan zit met de uitlatingen van onder meer Bruno Tobback, dat het Koningshuis geen macht meer heeft. Hij bleef het in een uitermate eentonige uitzending van Ter Zake herhalen: Het Koningshuis heeft geen macht meer, staat boven de partijen, men moet daar geen sprookjes over vertellen. Het Koningshuis heeft geen macht maar kan wel een land samenhouden - je moet het maar durven verkopen. Het nerveuze lachje waarmee Bruno zijn onzekerheid trachtte te verbergen, maakte duidelijk dat hij zelf niet geloofde wat hij zat te vertellen. De vraag is derhalve wie de grootste neus heeft: Pinocchio of Brunocchio.