De Donkere Kant van de Storm

R.I.P. Storm Thorgerson (1944-2013)

Hij ontwierp hoezen voor groepen als Led Zeppelin, Black Sabbath, Genesis, Muse en The Cranberries, en toch vermeldden de meeste kranten of websites deze morgen dat de ontwerper van de albumcovers van Pink Floyd was overleden. Van al zijn ontwerpen, werden die voor Pink Floyd het bekendst, en van al die bekende ontwerpen, werd er één legendarisch, die voor The Dark Side of the Moon. Time kopte simpelweg: Dark Side of the Moon Artist Storm Thorgerson dead at 69. Ik heb zelf een paar keer de proef op de som genomen door te zeggen dat Storm Thorgerson was overleden.

"Wie?"

"De ontwerper van de Pink Floyd-hoezen."

"Oh die."

Thorgerson maakte aanvankelijk deel uit van Hipgnosis, een in Londen gevestigd kunstenaarscollectief dat aan het eind van de jaren zestig furore maakt. De grote LP-hoes is een dankbaar medium voor jonge kunstenaars en de ontwikkelingen in de popmuziek werken in hun voordeel. Tot aan het midden van de jaren zestig werd de platenmarkt gedomineerd door de single en waren platenhoezen tamelijk simpele aangelegenheden: de artiest liet zich fotograferen in een studio of op locatie en een grafisch kunstenaar zocht er een mooi lettertype bij. Ook The Beatles en The Rolling Stones presenteren zich aanvankelijk op deze manier op de platenmarkt. Maar met de verschuiving van single naar elpee, groeien niet alleen de afmetingen van het schijfje en de hoes, maar ook de pretenties: Peter Blake ontwerpt de hoes voor Sgt. Pepper,  Andy Warhol levert de banaan voor de eerste LP van Velvet Underground en Hipgnosis ontfermt zich over een reeks artistiekerige jonge Britse bands, waaronder Pink Floyd. 

Eén van de trucs van Thorgerson was het weglaten van de groeps- en/of albumnamen. Soms werd ter verduidelijking een sticker op het album aangebracht, maar al snel wordt ook die achterwege gelaten. Ook hier  zijn de ontwerpen voor Pink Floyd toonaangevend. Voor Umma Gumma worden de groepsleden afgebeeld op een ontwerp dat een Droste-effect nastreeft: een schilderij in een schilderij in een schilderij. De hoes van Atom Heart Mother heeft slechts een kale afbeelding van een koe. Een grap met een ander dier bracht de groep in 1977 in het avondnieuw van alle Britse radio- en TV-zenders. Voor de hoes van Animals werd een reusachtig opblaasvarken opgehangen tussen twee torens van de Londense Battersea krachtcentrale. Het varken raakte echter op drift en dreef af in de richting van Heathrow Airport en verschillende vluchten liepen daardoor vertragingen op. Een geschrokken piloot kreeg de lachers op zijn hand met een verhaal van een vliegend varken dat plots naast de cockpit opdook.

De albums werden soms aangeduid met een verwijzing naar de afbeelding in plaats van hun werkelijke titel: De Koe, Het Oor, De Brandende Man, De Driehoek. Die Driehoek was dus The Dark Side of the Moon en de driehoek was eigenlijk een prisma. Of misschien ook niet. Over de ontstaansgeschiedenis zijn heel wat verhalen de wereld ingestuurd, ook door Thorgerson zelf. Aanvankelijk beweerde hij dat hij op het idee kwam tijdens het doorbladeren van een schoolboek voor het vak fysica, maar in latere versies ging de driehoek aan het prisma vooraf. Thorgerson zou op het idee voor de hoes zijn gekomen tijdens een lichtshow, wellicht in Egypte, en de driehoek zou verwijzen naar de piramides en tevens een symbool zijn voor diepere gedachten en ambities.

Thorgeson was de hoes aan het eind van zijn leven duidelijk moe. The Dark Side begon zijn Sherlock Holmes te worden, beroemder dan de schepper zelf, en uiteindelijk een soort nagel aan diens doodskist. Sir Arthur Conan Doyle, de schepper van de beroemdste detective uit de wereldliteratuur, kon op den duur de naam Sherlock Holmes niet meer horen, maar mensen bleven smeken om meer verhalen. De schrijver Nabokov had iets dergelijks met zijn Lolita, over wie iedereen hem aansprak, maar ging er nogal filosofisch mee om. "Zij is beroemd, ik niet," zei hij eens, "Ik kan enkel dromen van de roem. En van Lolita."

Was Thorgerson een groot kunstenaar? Mijn artistieke vriend Nabokov (niet de schrijver maar de schilder) zegt in een snelle reactie dat Thorgerson te kitscherig was en te sterk uit op het gemakkelijke gewin. Van opleiding was Thorgerson overigens geen beeldend kunstenaar. Hij studeerde eerst Engels en filosofie aan de universiteit van Leicester en bezocht daarna pas de kunstacademie, waar hij zich toelegde op fotografie en film. In een gesprek met de krant De Morgen vertelde hij dat mensen volgens hem met te veel beelden worden geconfronteerd en daardoor niet weten waar ze moeten kijken. Om in die wirwar de aandacht te trekken, plaatste hij graag elementen in een vreemde omgeving. Ziekenhuisbedden op een strand, een varken tussen twee torens, of gewoon: een koe in een weiland, maar dan wel op een platenhoes. In zijn eigen woorden:

"Je gelooft niet wat je ziet. Of je gelooft het wel, maar begrijpt niet waarom. Zulke dingen nodigen uit om nog eens te kijken." (1)

Noot: 
* (1) Geciteerd door Lander Deweer, De Morgen, 20-04-2013