Hoe racistisch is België ?

Wie wil weten hoe de zaken staan in het hoenderhok, gooit best zo nu en dan een knuppel naar binnen. Hoe racistisch is België? Als we een krant als De Morgen of een tijdschrift als Knack mogen geloven, is de situatie in België bij de beesten af.  Er worden dagelijks huiveringwekkende verhalen van islamitische medeburgers afgedrukt waarin zij getuigen van de vernederingen die ze voortdurend moeten ondergaan. We hebben een speciaal Centrum dat zich voltijds bezighoudt met de problematiek van racisme en gelijke kansen, en als het aan Bert Anciaux ligt, gaat de regering speciale aandacht aan het probleem besteden. Een buitenstaander zou afgaande op deze informatie welhaast moeten concluderen dat België tot de meest racistische landen ter wereld behoort, een soort bananenkoninkrijk (nee, geen republiek) waar de gekleurde medemens zich amper op straat kan vertonen zonder door woeste horden te worden aangevallen.

De World Values Survey is internationale non-profit organisatie die zich bezighoudt met het in kaart brengen van de maatschappelijke inzichten die leven onder de wereldbevolking. Eén van de jongste publicaties betreft een studie naar de vraag hoe tolerant inwoners van de verschillende landen zijn voor personen met een ander dan het eigen kleurtje. Over een periode van drie decennia werden gerichte vragen gesteld aan inwoners van 80 verschillende landen, verspreid over de hele wereldbol. De afbeelding hieronder geeft schematisch de resultaten weer. Hoe roder hoe racistischer, hoe blauwer hoe toleranter. België is een beetje te klein voor de kaart (althans een kaart van deze afmetingen), maar gelukkig werd exact cijfermateriaal bijgeleverd.  Het is trouwens duidelijk, ook op deze kleine kaart, dat België in een blauwe zone ligt. 

België zit net niet in de allerbeste groep, een eliteklasje dat bestaat uit een twaalftal landen met een racismefactor die lager ligt dan 5%. Die landen zijn voornamelijk te vinden in (niet erg verrassend) Noord-West Europa, Oceanië, Noord-Amerika en (iets verrassender) Midden- en Zuid-Amerika. België zit in de tweede klas, in de groep landen met een racismefactor die ligt tussen de 5 en 10%. Het kan dus beter, maar het kan ook veel slechter: België scoort bijvoorbeeld beter dan Finland of Italië, en aanmerkelijk beter dan Rusland, China of Afrikaanse landen als Tanzania, Zimbabwe of Oeganda.

Bij dit soort onderzoeken rijst altijd de vraag hoe betrouwbaar ze zijn. Zoals gezegd was het onderzoek zeer uitgebreid, zowel in omvang als tijd. Duizenden mensen werden ondervraagd, en het onderzoek strekte zich over een dertigtal jaren uit. Dat laatste werd, vreemd genoeg, door sommigen gezien als een bezwaar: de resultaten zouden daardoor weinig vertellen over recente tendensen. Volgens de onderzoekers krijgt men op deze manier echter een evenwichtiger beeld en is men minder afhankelijk van de zogenaamde 'waan van de dag', zoals plotse oprispingen van vijandigheid jegens een bevolkingsgroep vanwege een incident dat zich heeft voortgedaan. Tendensen worden natuurlijk ook pas interessant indien ze zich over een langere periode doorzetten.

Ook werd geopperd dat racisme in Europa en Noord-Amerika dusdanig taboe is dat mensen hun ware aard zouden verbergen. Voor personen uit het Midden- of Verre Oosten zou dit niet, of althans in veel minder sterke mate gelden. Dat bezwaar lijkt iets meer hout te snijden. Tegelijkertijd dient men zich realiseren dat het gebrek aan dit soort inhibities een deel van het probleem is: we zijn in Europa waarschijnlijk minder racistisch omdat racisme taboe is. In landen waar racisme bon ton is, is de bevolking racistischer. In veel islamitische landen wordt haat tegen Westerlingen en (vooral) Joden via de media en het onderwijs actief gepropageerd (1), met alle gevolgen van dien: er zitten nogal wat islamitische landen in de klasjes met de slechtste leerlingen. De Derde Wereld doet het toch al erg slecht: Afrika, het Midden-Oosten, het Verre Oosten, het zijn blijkbaar geen oorden waar men als vreemdeling welkom is. Oost-Europa doet het globaal gezien slechter dan West-Europa. Opvallend is dat landen als Frankrijk en Venezuela slechter scoren dan men op grond van hun geografische ligging zou mogen verwachten.

Wat moeten we uit dit alles concluderen? In elk geval blijkt racisme een veel minder ernstige zaak dan de media en de politiek ons willen doen geloven. Nogmaals: het kan beter, maar er lijkt geen enkele reden te bestaan overheidsinstanties in het leven te roepen die zich speciaal met het probleem bezighouden. Ook reportages zoals die in De Morgen, waarin iemand als Bleri Lleshi wekelijks allochtone jongeren de ruimte geeft om uitgebreid hun beklag te doen, lijken geen enkele maatschappelijke realiteit te weerspiegelen. Als er samenlevingsproblemen zijn, dan lijkt het aandeel van racisme daarin tamelijk gering. De meeste onderzoeken die anders uitwijzen, zoals bijvoorbeeld het Enar rapport sur le racisme en Belgique of de OESO spannen de wagen voor het paard: ze stellen een achterstand (op diverse terreinen) van een allochtone bevolkingsgroep vast, en gaan er automatisch van uit dat racisme of discriminatie hiervan de oorzaak is. Ze gaan, anders gezegd, uit van datgene wat juist bewezen moet worden.

Ik geloof dat hier sprake is van de befaamde kloof tussen de politiek en de burger. Er bestaat een groeiende discrepantie tussen de visie van de traditionele politieke partijen (christendemocraten, socialisten, liberalen) en de meeste burgers over diverse zaken zoals Europa, cultuur, veiligheid, massa-immigratie en islam. De media hebben hierbij de zijde van de politiek gekozen omdat ze een gemeenschappelijk belang hebben: de instandhouding van een wereldbeeld (2). Het verschil in visie leidt tot spanningen en onvrede onder de bevolking, en die onvrede wordt gemakshalve gevangen onder de term 'racisme'. De politiek en de media hebben er alle belang bij om dit beeld in stand te houden, racisme is immers (zoals hierboven al aangegeven) één van de zwaarste taboes van onze samenleving. Als men erin slaagt om de onvrede van de bevolking te vertalen als zijnde racisme, heeft men zich in één moeite door het recht toegeëigend om de onvrede te negeren en zelfs de kop in te drukken. Racisme is immers het ultieme kwaad dat met alle mogelijke middelen mag (ja moet) worden bestreden.

De burger heeft het gevoel dat hem door de politiek en de media een samenleving wordt opgedrongen waar hij niet om heeft gevraagd, en dat roept - begrijpelijkerwijs - weerstand op. De meeste internetfora van Vlaamse kranten en tijdschriften zijn gesloten of worden drastisch gecensureerd, omdat de redacties worden geconfronteerd met hevige kritiek, onder meer op het gevoerde beleid. Op het forum van De Standaard kreeg een zekere Anka Coppens (the artist formerly known as Katrien De Groot) dagelijks honderden 'likes' (soms zelf meer dan 500), waaruit bleek dat haar bijdragen veel drukker werden gelezen dan de redactionele artikelen of opiniebijdragen van Tom Naegels of Marc Reynebeau. Nu hoefde je het niet altijd met de ongezouten meningen van Anka Coppens eens te zijn, maar het is duidelijk dat zij voorzag in een bestaande behoefte. Ik kan me voorstellen dat Tom en Marc bedroefd waren dat zo op deze manier werden afgetroefd, maar het forum sluiten lost waarschijnlijk weinig op. Het ongenoegen blijft bestaan (en Anka Coppens waarschijnlijk ook).

Uit het onderzoek van de World Values Survey blijkt dat België één van de minst racistische landen ter wereld is. Zoals ik hierboven heb aangegeven, wordt het beeld van de racistische Vlaming door politici (geholpen door de media) actief in stand gehouden, of zelfs versterkt, voornamelijk uit eigenbelang. Er staat heel wat voor ze op het spel: Gerrit Komrij heeft de generatie politici die op het punt staat om afscheid te nemen, getypeerd als de slechtste generatie uit de geschiedenis: geen enkele generatie politici heeft ooit een slechter rapport moeten overleggen. Anders gezegd: zij kunnen alleen verdergaan op de rampzalige weg die ze zijn ingeslagen, terugkeren op hun schreden houdt in dat ze hun eigen falen onder ogen moeten zien. De weerzin tegen het beleid neemt echter toe en de maatregelen die men treft om het verzet de kop in te drukken, lijken enkel een averechts effect te sorteren. De burger is de bemoeienissen met zijn privéleven door instellingen als het Centrum voor Gelijke Kansen en voor Racismebestrijding spuug- en spuugzat. Ook het beleid van organisaties die de belangen van allochtone burgers behartigen, lijkt enkel olie op het vuur te gooien.

Ik ken diverse moslims die niet worden gediscrimineerd - tenzij door die paar racisten - omdat ze daar geen enkele aanleiding toe geven: ze geven in houding, gedrag en kleding te kennen dat ze geen vooroordelen koesteren jegens andersdenkenden en vervullen hun maatschappelijke taak zonder morren of klagen. Het lijkt mij dat een dergelijke houding moet worden gepropageerd, ook door bovenvermelde organisaties. Het omgekeerde is echter waar: hoe asocialer een moslim zich gedraagt, hoe sterker men zich voor hem lijkt in te willen zetten. Zelfs een tot voor kort redelijk gematigde organisatie als Kif Kif stelt zich de laatste tijd steeds agressiever op, met een voorzitter die Philip Dewinter achterna gaat door een heel boek te schrijven dat is gericht tegen een bepaalde partij en bevolkingsgroep (de tekst van dat boek was ook nog gebaseerd op zijn doctoraat, je kunt tegenwoordig namelijk op sommige plaatsen afstuderen op haatproza). Wat denkt men daarmee te bereiken? Wie kiest voor de politiek van de botte bijl, kan niet rekenen op een uitgestoken hand. Wie de ander de rug toekeert, zal met de nek worden aangekeken.

Noten:

* (1) Zie hiervoor bijvoorbeeld: Hamed Abdel-Samad, De Ondergang van de Islamitische wereld, pag. 32-41. Hij schetst een (tamelijk angstaanjagende) beeld van de inhoud van hedendaagse Egyptische geschiedenisboeken die worden gebruikt op de basisschool en in het Middelbaar Onderwijs. Hamed abdel-Samad typeert dat beeld als volgt: "Het is een spagaat tussen een foutloze, glorierijke Islamitische geschiedenis die louter bloeitijden kende, en een slachtofferrol in de moderne tijd." Het beeld van de Westerse mens dat wordt geschetst, is dat van de wrede agressor, en dit beeld krijgt vorm in opeenvolgende hoofdstukken over diefstal van islamitische kennis (geneeskunde, wiskunde, filosofie, literatuur), de kruistochten en kolonialisme. daarna volgt steevast nog een hoofdstuk over de vestiging van de staat Israël, een gebeurtenis die wordt geïnterpreteerd als een Westerse samenzwering tegen de Islam en een voortzetting van het Westerse imperialisme.  

* (2) Dit wereldbeeld is mengeling van neomarxisme en cultuurrelativisme, overgoten met een postmodern sausje. Over de herkomst en ontwikkeling van dit wereldbeeld een andere keer meer. Voor alle duidelijkheid wil ik alvast stellen dat cultuurrelavisme iets anders is dan multiculturaliteit. Cultuurrelativisme behelst het idee dat culturen niet met elkaar vergeleken kunnen worden, omdat ze alleen op hun eigen merites, dat wil zeggen vanbinnenuit beoordeeld kunnen worden. Wie iets anders beweert, maakt zich volgens de cultuurrelativist schuldig aan etnocentrisme of cultuurchauvinisme. Men zegt dan bijvoorbeeld dat het Westers denken een 'dogma' is geworden.