Of omgekeerd: Waarom zijn nieuwe auto’s zo lelijk? In De Archeologie van de Auto klaagt Rudy Kousbroek over de opgeblazen vormen van de meeste moderne ontwerpen, die doen denken aan een vrouwenlichaam. Mannen houden van auto’s en vrouwen, maar de band tussen beiden is nogal los, zeker in onze samenleving. In de VS, waar mannen al op 16-jarige leeftijd een auto mogen besturen, is die band sterker: wie nog geen auto heeft, telt nog niet mee bij de meisjes. De eerste auto is dus een eerste stap op weg naar het verlies van de onschuld, en die wordt meestal verloren op de achterbank van het voertuig. Amerikaanse jongens houden daarom van hun eerste auto, ook al is het een opgekalefaterd wrak. De roman Christine van Stephen King (en de verfilming ervan door John Carpenter) gaat daar over, met de leuke twist dat in dat geval de auto ook gek is op haar eigenaar.
Ronde vormen zijn voor een vrouw functioneel omdat mannen er door worden aangetrokken. Ze wekken begeerte op. Bij een auto gaat het echter meer om snelheid, kracht en wegligging. Gestroomlijnd betekent in dit verband juist niet bol en rond, maar plat en vlak tegen de grond. Kijk naar een race-auto: een pannenkoek op wielen. Die wielen zijn vaak zo groot dat ze boven de rest van het ontwerp uitsteken. De begeerte wordt door een auto eerder opgewekt door datgene wat door de carrosserie aan het oog wordt onttrokken: kenners willen daarom altijd onder de motorkap kijken. De kenner wil de motor en de zuigers zien, het draaiende en pompende hart van het voertuig. De gestroomlijnde vorm van een race-auto is niet gekozen uit esthetische, maar uit praktische overwegingen: de luchtweerstand moet zo laag mogelijk worden gehouden, en de wind mag geen greep krijgen op de onderkant van het voertuig.
Wat je vaak merkt is dat over het uiterlijk van nieuwe auto’s is nagedacht, de schoonheid is gezocht, en dat heeft geleid tot wat ik 'kunstmatige schoonheid' zou willen noemen. Het is als met schrijvers die doelbewust mooi willen schrijven (Hugo Camps is een goed voorbeeld): het resultaat heeft iets potsierlijks, en oogt volkomen gekunsteld. Bij oude auto’s ontbreekt deze ‘kunstmatige schoonheid’; degene die de motoriek ontwierp, ontwierp in een moeite door ook de carrosserie, er kwam geen designer aan te pas. Het uiterlijk is daarom vrijwel altijd functioneel: elementair, zonder uitsteeksels of andere overbodige attributen. Een prachtig voorbeeld zijn de de landbouwwerktuigen op de foto hieronder, met vierwielaandrijving, hoog op de wielen, de radiateur aan de buitenzijde, geheel gebouwd op kracht, niet op snelheid.
De fout van de meeste designers, is dat zij schoonheid zien als iets wat volkomen losstaat van de rest. Een auto die er doodgewoon uitziet als een auto, dat is ze te min. Dat is geen design. En dan krijg je al gauw het effect van een auto die op van alles mag lijken, behalve op een auto. Veel auto’s hebben van voren gezien sterke animistische trekjes, net als Vitamientje uit Suske en Wiske: de koplampen fungeren als ogen, de bumper oogt als een rij blikkerende tanden. De verwijzingen naar de anatomie van het vrouwenlichaam, berusten trouwens ook op dit soort associaties.
De functionaliteit van de oude auto’s doet denken aan die van sigarenkistjes. Ik heb het nu over echte houten kistjes, met heel kleine scharniertjes en twintig sigaren, in twee rijen van tien. Mijn vader haalde vaak de sigaar langs zijn neus om de geur van de tabak op te snuiven, een ritueel gebaar dat hem zichtbaar genoegen schonk. Deze kistjes waren zo mooi omdat ze simpelweg kistjes waren waarin sigaren konden worden opgeborgen. Ze leken op niets anders, en hadden niets van de schreeuwerigheid van drukbeschilderde koektrommels, waarvan het deksel altijd verbogen was en daarom niet meer goed paste. Ik heb jarenlang sigarenkistjes gespaard. Ik bewaarde er alles in, van voetbalplaatjes tot de eerste pornografische afbeeldingen die we op school uitwisselden, maar de mooiste doosjes liet ik leeg. Ze roken nog steeds naar sigaren en gaven me het gevoel dat alles was zoals het moest zijn.
Dank aan Jeanine
Geen opmerkingen:
Een reactie posten