Wij klikken aan, zij klikken weg

Ik moet allereerst iets bekennen: Ik ben ooit moderator geweest. In die tijd was een moderator echter nog een gespreksleider, iemand die een discussie in goede banen moest leiden. Tegenwoordig denkt men (dankzij het Internet) bij de term vooral aan censuur. Ergens in de kieren en krochten van het World Wide Web houden zij zich op, de nieuwe moderatoren, klaar om boodschappen weg te klikken. Wij klikken aan. Zij klikken weg.

Internetfora hebben een stem gegeven aan complete bevolkingsgroepen die tot voor kort niet werden gehoord. Kranten selecteerden ingezonden brieven en publiceerden alleen wat geschikt werd geacht voor publicatie. Verder fungeerde de ingezonden brief als zodanig reeds als een soort buffer. Voordat men pen en papier ter hand had genomen, was de woede van de lezer vaak al gezakt. Je moest ook nog een postzegel zoeken en de brief op de post doen. Nogal omslachtig allemaal. Internetfora hebben daar verandering in gebracht. Iedereen kon plots naar believen boodschappen op het net gooien, en zoals te verwachten was, leidde dit tot problemen. De meeste mensen hebben nu eenmaal nooit geleerd om hun gedachten schriftelijk te verwoorden. Er is ook enig talent voor nodig, waarmee niet iedereen gezegend is. Als iedereen zijn woordje mag doen, leidt dit onvermijdelijk tot het verschijnen van ruwe, onbeholpen en vaak beledigende boodschappen.

Tenzij men zéér drastische censuur wil toepassen, is aan die situatie niet veel te verhelpen, we zullen er mee moeten leren leven. Nieuwe verschijnselen brengen nu eenmaal nieuwe ongemakken met zich mee. Daarmee wil ik niet zeggen dat redacties helemaal niets mogen doen. Sommige mensen zijn zo grofgebekt dat ze nergens te handhaven zijn, ook niet op een internetforum. Ik kan begrijpen dat men de meest ernstige uitwassen proberen uit te bannen, en verder doet men er goed aan om op te treden tegen zogenaamde "trollen", personen die maar één doel hebben, namelijk het verstoren van discussies. Uiteraard dienen zij ook in actie te komen indien er sprake is van strafbare handelingen, zoals het oproepen tot geweld, maar dat spreekt eigenlijk voor zich, zoiets hoeft niet nadrukkelijk te worden gestipuleerd. Bij dat alles moet men de nodige mildheid betrachten: het internet is voor veel mensen de enige uitlaatklep, de enige manier om hun mening kenbaar te maken. Ze hebben altijd het gevoel gehad dat alles over hun hoofden heen werd beslist (ze mochten één keer in de zoveel tijd een hokje rood kleuren, en dat was dat), en kunnen nu eindelijk eens hun ongezouten hun mening geven. Zoiets lucht op en een redactie moet twee keer nadenken voordat men de mensen deze mogelijkheid ontneemt. Het middel kan wel eens erger zijn dan de kwaal. Censuur wordt altijd vanuit een machtspositie toegepast: het is een middel van machthebbers om kritiek op hun functioneren te smoren. Hoe sterker de dictatuur, hoe sterker de censuur.

Veel journalisten, zo heb ik de indruk, hebben heimwee naar de oude situatie. Ze bevonden zich in een machtspositie, konden zelfstandig beslissen wat 'goed was voor de mensen'. Dankzij internet, dat de burger een stem bood, kwam die comfortabele positie in gevaar. Vooral bij linkse journalisten (en veel journalisten zijn links) kwam dit hard aan. Het socialisme heeft immers altijd het idee gekoesterd dat het volk 'verheven' moest worden. Voor die verheffing moest dan de linkse intellectueel zorgen (en veel journalisten zijn niet alleen links, maar houden zich ook voor intellectuelen). Enfin, de situatie heeft geleid tot datgene waarvoor ik hierboven waarschuwde: drastische censuur. Tot voor kort was het forum van Knack een van de weinige waarop vrijwel alles kon en mocht, terwijl bij de concurrentie, met name de zogenaamde kwaliteitskranten De Standaard en De Morgen de hakbijl van de censuur reeds meedogenloos werd gehanteerd. Maar nu is ook Knack voor de bijl gegaan. En het knackt er flink in, dat ik je wel vertellen. Uiteraard viel de omslag bij Knack samen met een linkse koerswijziging. Zou er iemand zijn die gelooft dat hier sprake is van toeval?

Volgens Karel van het Reve, de geleerde broer van de beroemde Gerard, is Rosa Luxemburg de enige Marxist die ooit heeft gepleit voor vrijheid van meningsuiting. Alle anderen kwamen volgens hem op voor de vrijheid van meningsuiting voor marxisten. Als je linkse mensen vroeger aansprak over het gebrek aan vrijheid in de communistische heilstaten, kreeg je vaak te horen dat er nog te veel contrarevolutionaire krachten werkzaam waren. Persvrijheid zou onmiddellijk worden aangegrepen door zulke mensen om hun revanchistische gedachtegoed te verspreiden,en dat moest ten alle tijden worden voorkomen. Ik kreeg zowaar hetzelfde te horen toen ik een tijdje geleden, op het moment dat de eerste tekenen van het naderend onheil zichtbaar werden, iemand aansprak op zijn intolerante gedrag. Hij was ontmaskerd als een spion van het CGKR die het forum afsnuffelde en eventuele overtredingen onmiddellijk meldde aan de redactie (en het Centrum, naar valt aan te nemen). Toen ik hem vertelde wat ik van zijn praktijken vond, zei hij me dat tot alle prijs moest worden voorkomen dat het kwaad zich verspreidde (1).

Men zal waarschijnlijk aanvoeren dat Knack weliswaar een koerswijziging heeft ondergaan, maar daarom nog geen marxistisch krantje is geworden. Het is echter toch tekenend dat op steeds minder opiniebijdragen kan worden gereageerd en dat steeds meer linkse kopstukken worden geïnterviewd of worden uitgenodigd om een opiniebijdrage te leveren. Jozef de Witte (de man die zijn spionnen uitstuurt naar internetfora) hebben we al gehad, Ico Maly ook, en niet te vergeten diens promotor, het omineuze taalorakel (hij is linguïstisch antropoloog) Jan Blommaert. Wie volgt? Peter Mertens? Op de stukjes van Walter Pauli kon al langer niet worden gereageerd, bij de gastbijdrage van Jan Blommaert werden de reacties na enige tijd verwijderd, Jantje had geen zin in tegenspraak. Bij het artikel waarin Jörgen Oosterwaal als nieuwe hoofdredacteur werd aangekondigd, werd na de reactiemodule reeds na zeven reacties uitgeschakeld. Zoals toen heb opgemerkt, was dit een blunder van jewelste. Toen hij zag dat de moderator de mogelijkheid om te reageren uitschakelde (hij volgde de discussie natuurlijk met argusogen) had Oosterwaal onmiddellijk naar de redactie moeten bellen en moeten eisen dat de lezers opnieuw de mogelijkheid werd geboden om in alle vrijheid hun mening te uiten. Dan hadden die lezers hem op zijn minst het voordeel van de twijfel moeten gunnen. Maar dat begrijpt zo'n man niet. Het valt te vrezen dat hij de vrijheid van meningsuiting interpreteert als de vrijheid om zijn eigen mening te verkondigen, of beter: die aan de lezer op te dringen.

(Wordt ongetwijfeld vervolgd)

***

Noot:

* (1) De bijdrage van de 'spion' waarnaar ik hier verwijs, werd opgepikt door Alex Debruyne. Dit is de letterlijke weergave:

RAND°MN4M3  |  8 juli 2012

Liever dat ik de vrijheid van meningsuiting een beetje fnuik dan dat zulke extreem gevaarlijke ideeën zich kunnen verspreiden, wat veel erger is. Het gaat trouwens niet om het idee zelf, maar ook om de onmenselijke mentaliteit.

Zie verder: http://www.bloggen.be/kritische_kijk/