Links twee drie vier: Bruno herbront

Je hoort het niet gauw: het gebruik van de term vadermoord om een programma aan te bevelen. Bij de kleine Tobback denk je bij de term natuurlijk spontaan aan de grote Tobback, Louis de Oudere. Bruno de Jongere heeft grote moeite om uit de schaduw van zijn ouwe heer te geraken, dus lijkt een vadermoord niet eens zo'n raar idee in zijn geval. Maar de term schijnt een bredere betekenis te hebben. Bruno wil er mee aangeven dat de partij terug naar de basis moet, weer echt socialistisch moet worden. Herbronning heet zoiets in Marxistisch jargon. 

In een eerste reactie heb ik het besluit een goede zaak genoemd: het schept duidelijkheid en daar is de kiezer bij gebaat. Aan verkiezingen nemen vandaag de dag zo veel partijen deel, dat je als kiezer amper nog weet wie voor wat staat, zeker in een bepaald dossier. Was Van Peel nu voor een tunnel of een wapper? Ik zou het bij God niet weten. Ik weet niet eens wat fijn stof is, dat spul waar iedereen het over had. Vroeger was alles veel duidelijker. Als socialisten voorstander waren van iets, waren de liberalen geheid tegen. De christendemocraten konden zowel voor als tegen zijn, dat hing ervan af. Mensen van het midden, volgens de een, draaikonten volgens de ander. 

Met de ommezwaai van Bruno, wil de Sp.a blijkbaar afrekenen met de Derde Weg, ooit uitgetekend door de socioloog Anthony Giddens, een Britse theoreticus van sociaaldemocratische huize. Diens landgenoot Tony Blair maakte er een succesverhaal van, en dus volgden veel anderen in zijn spoor. Het loont echter de moeite om in de gaten te houden dat de Derde Weg eigenlijk het antwoord was op de neergang van de Britse Labour party onder verstarde socialisten zoals Neil Kinnock. Bruno lijkt de partij terug te willen voeren naar waar ze vandaan komt. Op die manier gaat zijn verhaal lijken op litanieën die je doorgaans optekent uit de mond van strenggelovigen, waarbij alle ellende wordt toegeschreven aan het verzaken van het ware geloof. In die lezing heeft de Islam de vooraanstaande positie in de wereld verspeeld omdat de gelovigen zijn afgeweken van de zuivere leer. Amerikaanse zwartkousen zullen je graag vertellen dat Amerika er weer snel bovenop komt indien Obama zijn socialistische experimenten opgeeft zodat het land kan terugkeren naar  haar christelijke wortels. Alle ellende is begonnen nadat het gebed aan het begin van iedere schooldag werd afgeschaft.

Als één van de redenen voor de ondergang van het Oude Labour (Blair doopte zijn partij niet voor niets om tot New Labour) wordt vaak het vastgeroeste vakbondsdenken van leiders als Kinnock aangehaald. Vandaar dat iemand als Yves Desmet (1), die de Sp.a gunstig is gezind, zo nadrukkelijk stelt dat de partij niet terug wil naar wat hij de 'oude vakbondsretoriek' noemt (hij zag de bui blijkbaar al hangen). Desmet schetst een welhaast utopisch beeld van de nieuwe tijdgeest, waarbij de Sp.a van Bruno aansluiting zou moeten zoeken. Indignados, coöperatieve banken, potentiële groeimarkten, nieuwe vormen van engagement, nieuwe progressieven, alles nieuw, alles potentieel en groeiend, het kan niet op in de woorden van Yves. Of Bruno daar wel bij past, valt nog te bezien. Ik herinner me zijn uitspraak, aan de vooravond van een staking nog niet zo lang geleden, dat hij niet begreep dat vakbonden actie wilden voeren tegen een linkse regering. Een staking, dat wapen hield je toch achter de hand voor een rechtse regering? Het dartele gekwetter van Desmet ten spijt, lijkt dat meer op de Oude Kinnock dan op een Nieuwe Groeimarkt. 

Het is nog maar de vraag of de Nieuwe Tijdgeest waar mensen als Desmet zo lyrisch over uitweiden ooit een concrete invulling zal krijgen. Voorlopig lijken me de reserves van iemand als Slavoj Zizek (nota bene een Marxist) volkomen op zijn plaats. De indignados zijn in zijn ogen niet veel meer dan shopliftersof the world unite en het klassieke Marxisme is zo dood als een pier. Herbronning, een terugkeer naar de wortels, lijkt dus wel het laatste medicijn dat de op apengapen liggende socialisme nieuw leven kan inblazen. 

Ik heb bij dit alles de indruk dat Bruno zich wat heeft verkeken op enkele internationale ontwikkelingen. Hollande en Samsom wonnen verkiezingen in respectievelijk Frankrijk en Nederland met een redelijk klassiek-socialistisch aandoend verhaal. De spraakwaterval Samsom raakte niet uitgerateld over grote linkse idealen zoals solidariteit en windmolens die in de loop der paarse jaren van zijn rode partij verloren waren gegaan, en Hollande leek in zuiver stalinistische stijl de rijken het vel over de neus te gaan halen met superbelastingen. Samsom kwam echter uit bij een paarse (jawel) coalitie met die andere spraakwaterval, de wat studentikoze liberaal Rutten, met wie hij het trouwens toch al bijzonder goed kon vinden. Na een paar dagen begon de achterban al te morren. En ook met Hollande gaat het niet best. Veel Fransen die op hem hebben gestemd, spreken openlijk hun teleurstelling uit. Jort Kelder heeft er eens op gewezen dat dit een constante is in de geschiedenis van het socialisme: socialistische partijen winnen verkiezingen door het doen van grote beloften, en kunnen deze vervolgens niet waarmaken. Daardoor zakt hun populariteit, maar in het zicht van de volgende verkiezingen, wordt gewoon dezelfde show opnieuw opgevoerd.

Noot:

(1) Yves Desmet, De derde weg bleek een doodlopende straat, De Morgen, 28-03-'13